Οι Τσιγγάνοι, διεθνώς ROMA, σε κάποιες χώρες λιγότερο και σε άλλες περισσότερο, ζουν σε έναν χρόνιο κοινωνικό αποκλεισμό, δηλαδή στερούνται της δυνατότητας να διεκδικήσουν τα ανθρώπινα δικαιώματά τους. Αυτά συνοψίζονται, στην ισότιμη και εύκολη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης, δικαιοσύνης, καθώς και στην αγορά εργασίας.
Οι περιγραφές, διαπιστώσεις, σχόλια, προτάσεις και φωτογραφίες είναι «εργαλεία». Στόχος είναι η βελτίωση των περιγραφόμενων καταστάσεων, στην οποία βελτίωση, εκτός από τους αρμόδιους φορείς και πρόσωπα, πρέπει να συμμετέχουν ενεργητικά και οι Τσιγγάνοι. Συχνά, κυρίως στην Ελλάδα, συγχέονται τα εργαλεία με τους στόχους. Φυσικά, ο απώτερος στόχος-ελπίδα είναι η άρση του κοινωνικού αποκλεισμού και η –μερική έστω– ενσωμάτωση των Τσιγγάνων στην ευρύτερη ελληνική κοινωνία.
Δεν απαιτούνται και, στη μελέτη αυτή επομένως, δεν προτείνονται επιτροπές, νέοι νόμοι ή τροποποιήσεις παλαιών. Οι βελτιώσεις που προτείνονται δεν αποτελούν τόσο θέμα «συστήματος» όσο πρόβλημα ανεύρεσης ατόμων με ικανότητα υλοποίησης αποφάσεων, κοινωνική αντίληψη και ηθικά-ιδεολογικά (επικίνδυνη έννοια) κίνητρα.

Περιεχόμενα
1 Στοιχεία για την κατανόηση της μελέτης 1
2 Η κυρίως έρευνα στους οικισμούς Αποτελέσματα 21
3 Τα αποτελέσματα σε συνοπτικούς πίνακες 193
4 Η σχολική εκπαίδευση των τσιγγανόπαιδων 211
5 Τελικά συμπεράσματα και προτάσεις της έρευνας 233
6 Φωτογραφικό υλικό γενικότερων θεμάτων 261
7 Παράρτημα 303
Ευρετήριο 323